محدودیت‌های ابتر

» هرمز شریفیان‬

اگر از موضوعات و مناقشات سیاسی طی ۴ دهه‌ گذشته بگذریم، بحران‌های فرهنگی ـ اجتماعی در بیشتر موارد تبدیل به مناقشات و مجادلاتی گسترده شده و پس از کش و قوس‌های فراوان یا لاینحل مانده یا فراموش شده است.
دهه‌های ۶۰ و ۷۰ زمان بحران دستگاه‌های «ویدئو» بود. این دستگاه در آن دوران یکی از مصادیق غرب‌زدگی و دوری از ارزش‌ها برشمرده می‌شد و برای همین بود که «ویدئو کلوپ‌ها» در سال‌های میانی دهه ۶۰ تعطیل شدند تا به‌قول برخی مسئولان، خوراک‌های فرهنگی مبتذل به دست مردم نرسد.
فیلم‌هایی که در آن دوران در ویدئو کلوپ‌های مجاز وجود داشت و در دسترس مردم قرار می‌گرفت فیلم‌هایی سانسور شده بود که صحنه‌های هنجارشکن و نامتعارف در آنها دیده نمی‌شد. ضمن اینکه خانواده‌ها هم این کنترل را داشتند تا نگذارند اهل خانه، صحنه‌های برخلاف عرف جامعه‌ ایران را تماشا کنند.
با بسته شدن ویدئو کلوپ‌ها، همان نظارت نصفه و نیمه هم از بین رفت و فیلم‌های غربی و هالیوودی، بدون سانسور به‌راحتی وارد کشور می‌شد و در اختیار مردم قرار می‌گرفت. موج جلوگیری از ویدئو نه‌تنها به ثمر نمی‌نشست بلکه هرروز شاهد ورود دستگاه‌های جدیدتر و پیشرفته‌تر به کشور بودیم تا جایی که دیگر مسئولان و دستگاه‌های ذیربط از صرافت جلوگیری از استفاده از ویدئو، افتادند.
دهه‌های ۷۰ و ۸۰ موج دیگری از سیستم‌های ارتباطی وارد کشور شد و پشت‌بام خانه‌ها پر از «دیش‌ها ماهواره» شد. وقتی موج برخورد با ماهواره آغاز شد، پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه ارتباطات به کرات گفتند که راه مقابله با آنتن‌های ماهواره، رفتن ماموران نیروی انتظامی به پشت‌بام‌های منازل مردم و کندن و تخریب آنها نیست بلکه متولیان حوزه فرهنگی باید بتوانند با این پدیده وارد رقابت شوند.
مسئولان برای مقابله با آنتن‌های ماهواره طبق معمول به پاک کردن صورت مساله روی آوردند و با فرستادن پارازیت و ورود به ساختمان‌های مسکونی دست به تخریب دیش‌های ماهواره زدند.
این روند نه‌تنها موجب کمی اقبال مردم به آنتن‌های ماهواره نشد بلکه سیر صعودی قارچ‌گونه ماهواره‌ها روی پشت‌بام‌ها و حتی بالکن‌ها و پنجره‌های شهروندان به حدی رسید که برخورد سلبی با آن را به حد غیر ممکن رساند.
پس از چندی نه‌تنها میزان برخورد با آنتن‌های ماهواره کاهش نیافت، بلکه میزان پارازیت‌های نهادهای مخالف ماهواره نیز کاهش یافت و مسئولان بار دیگر دریافتند که راه برخورد با چنین پدیده‌هایی در حوزه فرهنگ‌سازی و رقابت با آن است و نه برخوردهای سلبی.
دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ با موجی فراگیرتر و غیرقابل کنترل‌تر در دنیای ارتباطات مواجه شدیم و آن گسترش اینترنت و استفاده از اپلیکیشن‌های متنوع روی تلفن‌های همراه شهروندان بود و این انقلاب ارتباطی سبب شد تا مردم از دورترین نقاط جهان نیز با هم مرتبط شوند و این ارتباط در فاصله زمانی بسیار کوتاهی قابل بر قراری است.
فرض بر این بود که مسئولان و ارگان‌های ذیربط از مقابله با ویدئو و آنتن‌های ماهواره و شیوه برخورد با آنها درس‌های لازم را گرفته باشند اما گویا این بار نیز چنین نشد. ابتدا شبکه‌های اجتماعی «فیسبوک» و «توییتر» فیلتر شدند اما این فیلترینگ مثمرثمر واقع نشد و کاربران با مراجعه به فیلترشکن‌های رایگان و به‌راحتی ارتباط خود با این شبکه‌های اجتماعی را حفظ کردند.
به فاصله کوتاهی اپلیکیشن‌های جدیدی به مدد اینترنت همراه وارد چرخه ارتباطی کشور شد. «تانگو»، «وایبر»، «واتس‌اپ» و … به سرعت در جامعه جا افتادند و ارتباط نوشتاری، دیداری و شنیداری کاربران را به حداکثر ممکن رساندند.
پس از سپری شدن دوران این برنامه‌ها نوبت به تلگرام رسید. اپلیکیشنی محبوب که طبق برخی آمارها حدود ۴۰ میلیون ایرانی در آن عضویت دارند و علاوه‌بر استفاده‌های ارتباطی و سرگرم‌کننده، شمار زیادی از مردم با کمک این برنامه به کسب درآمد و ارتزاق مشغولند.
حالا و در لابه‌لای خبرهای تعطیلات نوروز این خبر روی خروجی برخی رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفت که قرار است این شبکه اجتماعی محبوب با فیلترینگ مواجه شود. «علا‌ءالدین بروجردی»، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفته بود که این شبکه اجتماعی، امنیت‌ملی را به‌خطر می‌اندازد و با خوشحالی خبر از فیلترینگ آن داد و این درحالی است که او دارای کانالی تلگرامی است که نظرات شخصی و سیاسی خود را در آن بازتاب می‌دهد.
فیلترینگ تلگرام تکرار همان ممنوعیت برای دستگاه‌های ویدئو و آنتن‌های ماهواره است و رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و سایر موافقان فیلترینگ این شبکه اجتماعی باید توجه داشته باشند که اگر برخورد سلبی با دستگاه‌های ویدئو و آنتن‌های ماهواره ثمربخش بوده، فیلترینگ تلگرام نیز می‌تواند ثمربخش باشد.

منبع: روزنامه همدلی